What’s next, Mr Putin

‘De beer, een van de drie mascottes van de Spelen, zorgde er in het olympisch stadion voor dat het vuur uitging. Er liepen daarbij tranen over zijn wangen.’ Aldus de Telegraaf.nl op zondag 23 februari. 

Met gemengde gevoelens zal president Vladimir Poetin terugkijken op ‘zijn’ Olympische Spelen. 

Ruim 40 miljard euro heeft dit groots opgezette olympische feest het Russische volk gekost. Hoewel de - olympische - sport en politiek streng gescheiden zijn, was er wel degelijk een politiek doel: Rusland presenteren aan de wereld; erkenning als grootmacht, het eens zo’n grote en machtige Sovjet-Russische rijk is weer terug op het speelveld van de internationale politiek.

Het is maar zeer de vraag of dat gelukt is. Afgezien van het feit dat andere wereldleiders voor het merendeel afwezig waren als officieus protest vanwege de schending van mensen- en homorechten in zijn land, was er de gerechtvaardigde angst voor terroristische aanslagen vanuit de Kaukasus. 

Sociaal-economische spanningen steken steeds meer de kop op, en tot overmaat van ramp zijn er nu de ontwikkelingen in Ukraïne die het Olympische feest in Sotsji van de voorpagina’s hebben verdrongen.

Rusland dreigt een reus op lemen voeten te worden. Het recent verschenen boek ‘Fragile Empire, How Russia fell in and out of love with Vladimir Putin’ van journalist Ben Judah (Twitter: @b_judah) geeft een ontnuchterend beeld van de (on) macht van Poetin om van zijn imperium een democratische rechtstaat te maken. Over de corruptie die tot in alle geledingen van zijn maatschappij is doorgedrongen vanwege Poetin's verbondenheid met de oligarchen met hun economische macht. Over de opkomende, ontwikkelde middenklasse die zich niet meer laat afkopen met geld. De grote demonstraties in 2011 en 2012 tegen de herverkiezing van Poetin zijn dan wel neergeslagen, maar de onvrede blijft kolken onder de oppervlakte. Het is zeer de vraag of Poetin deze middenklasse in toom kan houden. 

Poetin heeft nog een ander probleem. Hij dreigt zijn invloed in Ukraïne te verliezen. Dit land, ook wel ‘klein Rusland’ genoemd:  Ukraine behoort sinds tsarina Catherina de Grote (1729-1796) tot het Russische rijk. Meer dan eenderde van de bevolking is Russisch. Stalin en Chroesjtsjov brachten hun zomervakanties door aan de Krim. Sebastopol is nog steeds een maritiem strategisch steunpunt van de Russische vloot.
Feitelijk is Ukraïne nooit een zelfstandig land geweest. Pas in 1991 werd Ukraïne autonoom. Op papier. Het huidige Rusland heeft zijn invloed er altijd behouden. Sterker nog, het merendeel van de Russische bevolking beschouwt Ukraïne gewoon als onderdeel van Rusland.
President Janoekovitsj, die vier jaar geleden democratisch werd verkozen, verblijft nu in Charkov, in het oostelijk deel van Ukraïne, waar de bevolking voor het merendeel Russisch is. Daar vindt op dit moment een congres plaats waar ook de gouverneur van de Krim aanwezig is. Janoekovitsj, gisteren afgezet door het parlement in Kiev, weigert af te treden. Hij beschouwt zich als rechtmatig gekozen president. Het laat zich niet moeilijk raden wat dit congres zal besluiten.

U ziet de bui al hangen: een hulpkreet van Janoekovitsj aan Poetin om de Russische burgers in zijn land te beschermen, zoals wij al eerder hebben meegemaakt tijdens de Koude Oorlog: Budapest (1956), Praag (1966), en na de Koude Oorlog de kortstondige oorlog in Zuid-Ossetië (2008). Zal Poetin Janoekovitsj’ hulpkreet beantwoorden?
Zo ja, hoe? Zal Poetin kiezen voor het voortbestaan van Ukraïne als eenheidsstaat waar hij zijn invloed kan behouden. Of kiezen voor een federatie van een West- en Oost-Ukraïne, waar hij in het oostelijk en zuidelijk deel zijn invloed zal kunnen behouden, met Sebastopol als haven voor zijn Russische vloot ?

Een kat in nood maakt rare sprongen. Hoewel een militaire interventie door Poetin hoogst onverantwoordelijk en onwaarschijnlijk zou zijn, kunnen de stoppen doorslaan, zeker als daar eeuwenlange nauwe relaties aan ten grondslag liggen.
Ukraïne is onderdeel van Europa, grenst aan Polen, dat lid is van de Europese Unie (EU) en lid van de NAVO. De EU en de NAVO willen rust aan haar grenzen, maar dat wordt hoogst onwaarschijnlijk met een kruitvat dat Ukraïne nu is geworden.
Hoewel de EU door bemiddeling van de Poolse, Duitse en Franse ministers van Buitenlandse Zaken door hun rechtstreekse bemiddeling eindelijk een krachtige rol heeft gespeeld, blijft het oppassen. 

Soft power van de EU legt het af tegen hard power van Poetin. De vlam kan zo in de pan slaan. Aangezien emotionele motieven hier een grote rol kunnen spelen is het gevaar van militair ingrijpen door Rusland bepaald niet denkbeeldig.

What’s next, Mr Putin? Het olympisch vuur in Sotsji is inmiddels gedoofd. Wat prijkt er bovenaan de agenda van Poetin op maandagochtend? Als de vlam in de pan slaat, zullen Europese politici inzien dat voor handhaving van de vrede een krachtige krijgsmacht nodig is. En die ontbreekt in Europa. Een oud spreekwoord zegt ‘Si vis pacem, para bellum’: ‘als je vrede wilt, bereid je dan voor op oorlog’.

Ton Welter, oud-marineofficier en oprichter van de Coalition for Defense (@coalitionfd)