Europa aan de vooravond van een nieuwe oorlog?

'Peace in our time', zo juichte de Britse premier Chamberlain na zijn onderhandelingen met Adolf Hitler. Negen maanden later brak W.O. II uit met een oorlogsverklaring door Duitsland aan Polen en volgde de Duitse inval in Polen op 3 september 1939.

Er komt een moment dat de grenzen van diplomatie en sancties zijn bereikt: niet omdat politieke en economische redenen aan de orde zijn, maar emoties. Emoties zijn ten diepste de oorzaak van de huidige militaire spanningen in Europa. Voor Europa vormen zij een existentieel gevaar omdat emoties oncontroleerbaar zijn. De vlam kan elk moment in de pan slaan.

Het 'Westen' heeft een volstrekt gebrek aan empathisch vermogen getoond voor de Russische ziel, voor haar cultuur en angsten voor gevaren van buitenaf: herinnert u zich de invasies van Napoleon en Hitler; het zijn slechts twee voorbeelden uit de eeuwenlange tragische geschiedenis van Rusland.

Voor een deel hebben wij door ons gebrek aan empathisch vermogen de huidige situatie in Europa aan ons zelf te wijten. Daarmee wil ik absoluut niet het optreden van Poetin goedkeuren.
Maar als het 'Westen’ Poetin had geaccepteerd als gelijkwaardig partner en hem had gerespecteerd, met af en toe een aai over zijn bol, dan hadden wij deze voormalige KGB-officier die als jongen opgegroeid is in de straatbendes van St. Petersburg, waarschijnlijk onder controle kunnen houden. Zijn jeugdervaringen hebben hem ongetwijfeld gevormd tot de man die hij nu is. De hunkering naar erkenning en waardering zijn, naar ik vermoed, zijn diepste drijfveren. Volstrekt menselijk.

Poetin kwam bedrogen uit.

Het Westen heeft hem als een paria uit de G8 gegooid en hem daarmee tot in het diepst van zijn ziel geraakt. Mede als gevolg van ons optreden heeft Poetin zijn militaire doctrine per 1 december jl. herzien: De NAVO (Europa) en de VS zijn vijand nr. 1 van Moeder Rusland.

Ook het Westen heeft door het toepassen van sancties power politics gespeeld, daargelaten of deze terecht zijn, maar nu zitten wij allen met de gebakken peren: het Westen en Rusland liggen op ramkoers, ondanks het bezoek van Merkel en Hollande, dat ik zie als een optreden voor de Bühne: het zal niet tot resultaten leiden, daarvoor zijn Poetin's wonden te diep.

Afgezien van dreigende diplomatieke verklaringen en economische sancties door het Westen, waar de heer Poetin niet van onder de indruk is, heeft het Westen geen 'pouvoir', zeker niet inzake Oekraïne. Dat land is geen lid van de NAVO; daar gaat de NAVO geen oorlog om voeren.

Als de VS inderdaad 'lethal weapons' plus 'military advisors' aan Oekraïne levert, zal Poetin dit kunnen opvatten als een (in)directe oorlogsverklaring. Immers, Oekraïne behoort al eeuwenlang tot het tsaristische en Sovjetrijk. Oekraïne is pas na de val van het Sovjetrijk in 1991 onafhankelijk
geworden.

Elke medaille heeft echter twee kanten: Poetin heeft zich niet gehouden aan de afspraken zoals die zijn gemaakt met zijn voorganger Boris Jeltsin. De eis tot eerbiediging van de integriteit van de landen in Centraal-Europa, die zich tot zijn chagrijn losgemaakt hebben van de Sovjet invloedsfeer, en na zovele jaren van onderdrukking de zelfstandigheid hebben uitgeroepen van Moeder Rusland, hebben hem diep geschokt. Dat is voor tsaar Poetin een onoverkomelijk drama: de ineenstorting van het Sovjet-Russische imperium, dat, zo verkondigde hij bij zijn beëdiging als president in 2000, de grootste ramp in de wereldgeschiedenis is.
Terecht dat het Westen na zijn inname van de Krim en zijn invasie in Oost-Oekraïne, hoe verhuld ook, Poetin tot de orde roept door het instellen van economische sancties. 

Immers, zijn optreden bedreigt de vrede in Europa.

Poetin en zijn volk zijn echter bereid tot heel veel offers. Denk aan de circa 20 miljoen Russische slachtoffers in W.O. II, waarvan velen burgers waren. Poetin neemt een economische neergang op de koop toe, in tegenstelling tot wat de Westerse pers ons doet geloven dat het Russische volk gaat morren. Poetin houdt zijn volk tot nu toe onder controle door de pensioenen, uitkeringen, salarissen op peil te houden, naast een exorbitante verhoging van de defensie-uitgaven waar niet op bezuinigd wordt. Dat doet Poetin niet voor niets. Saillant gegeven is dat Rusland als praktisch enige land ter wereld geen staatsschuld heeft en beschikt over enorme financiële reserves. 

Moeder Rusland heeft financieel gezien een hele lange adem.

Ook hier speelt de emotie een leidende rol: Moeder Rusland heeft zijn trots, heeft een 'speciaal gen' om op te treden tegen het decadente Westen en staat garant voor de 'oude normen en waarden’. Poetin heeft zich - heel slim - daardoor de steun en de legitimatie van zijn bewind verworven van de Russische-orthodoxe Kerk en dus van zijn volk. Mede door een ingenieus propaganda-apparaat is zijn populariteit op dit moment ruim 85%, een cijfer waar menig westers leider van mag dromen. Niets minder dan dedain hebben Poetin en zijn elite voor het verwende en rijke Westen – emoties dus.

Poetin weet dat hij een tijdspanne heeft van circa twee jaar om zijn machtsspel uit te oefenen, namelijk tot aan de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Met als mogelijke kandidaten Hillary Clinton die in het buitenlands VS-beleid krachtiger wil optreden dan haar partijgenoot Obama, en Jeb Bush of een andere Republikein die doorgaans een ‘van dik hout zaagt men planken'-beleid voeren. Daar heeft Poetin ontzag voor.

Power (oil) politics en the carrot and the stick zijn tot aan de Obama regering richtinggevend geweest in het buitenlands beleid van de VS . Vergeet a.u.b. mooie begrippen als democratische beginselen en mensenrechten. Het gaat hier om macht, olie en invloedssferen. Obama, die kort na zijn verkiezing de Nobelprijs voor de Vrede kreeg toegekend, heeft in zijn buitenlandse politiek een trendbreuk teweeg willen brengen. Geen power politics, maar het voeren van een dialoog. Hoopvol, idealistisch en vredelievend, helaas zit de mensheid anders in elkaar.
Van president Obama ligt Poetin niet wakker, wetende dat Obama een 'lame duck' is die wordt tegengewerkt door zowel de Amerikaanse Senaat als het Congres waar de Republikeinen sinds januari effectief de meerderheid hebben.

Strategisch onderdeel van Poetins geopolitieke machtsspel is het opzetten van een alternatief financieel Bretton Woods-stelsel met samenwerking van China, India, de overige BRICS-landen, om zich te weer te stellen tegen de Westers gereguleerde economische wereldorde zoals die is opgelegd onder regie van de VS met de overwinnaars van W.O. II in 1944, in Bretton Woods, (VS).
Op hoog politiek, financieel-economisch niveau spelen zich ontwikkelingen af waar wij als verontruste burgers geen weet van hebben, maar weest u ervan overtuigd dat onze wereld er de komende jaren heel anders zal uitzien, en dat Poetin daar een drijvende rol in speelt.

Poetin speelt geen ‘landje pik' zoals ons helaas van laag intellectueel niveau getuigende parlement zich enige maanden geleden laatdunkend uitliet, enige uitzonderingen daargelaten. Ons parlement was uiterst kortzichtig met deze uitlating, er speelt veel meer. Poetin is wereldwijd op geopolitiek niveau bezig zijn macht als tsaar van het groot-Russische rijk te vestigen, met op de achtergrond een in zijn vuist(je) lachende derde: China. Poetin heeft, na zijn herverkiezing in 2018, de tijd tot 2024/25 om zijn geopolitieke plannen te realiseren; zijn krijgsmacht wordt op een indrukwekkende wijze gemoderniseerd en herbewapend.
Het defensiebudget van Rusland beslaat op dit moment 30% van de staatsbegroting.

Zolang het Westen, en zeker Europa, dit niet onder ogen wil zien, heeft Europa geen 'pouvoir '; immers machtspolitiek, geopolitiek, is nooit weggeweest. Europa echter heeft zich laten bedwelmen door het mantra 'nooit meer oorlog' en zich gericht op hoog verheven idealen van eeuwige wereldvrede door het aangaan van economische en financiële verbanden die de noodzaak van oorlog zouden uitbannen. Hoe naïef en blind is Europa: buiten Europa denkt, leeft, en doet men anders (Afrika, Midden-Oosten, ISIS) en dat is heel diplomatiek uitgedrukt.

Europa's ratio verliest het echter van emoties, die gedreven door een gevoel van vernedering, een overheersende rol gaan spelen. Dat is het geval met Poetin die in 2000 heeft gezworen het Sovjet-Russische rijk te zullen herstellen. Welnu, hij is aardig op weg. Het Westen, althans Europa, heeft macht en oorlog afgezworen, het Westen heeft verleerd om zich op een oorlog voor te bereiden, het begrip "oorlog" wordt ontkend, lees de formuleringen in de pers. Conflict, crisis, invasie - niemand durft het woord ‘oorlog’ in de mond te nemen. Intussen woedt er een bloedige oorlog in Oekraïne met al meer dan 5.000 doden, 1 miljoen vluchtelingen, en hebben de zgn. separatisten een mobilisatie afgekondigd van 100.000 mannen en vrouwen.

Het Westen heeft op dit moment geen 'pouvoir' omdat het politici en leiders aan politieke wil ontbreekt om deze realiteit onder ogen te zien.

Het is ruw ontwaken uit onze Europese droom.

Ik twijfel er niet aan dat de NATO op papier heel hecht is en Artikel 5 ook voor de Baltische landen zal laten gelden. Poetin weet dit. Daarom zal hij hoogstwaarschijnlijk niet op conventionele wijze een frontale aanval inzetten op deze landen.
Maar er zijn meer wegen die naar Moskou leiden: alleen al in Letland zijn er 600.000 Russische ingezetenen op een bevolking van 2 miljoen burgers. Ook hier zullen de 'little green men' zich spoedig laten gelden – de gemaskerde soldaten zonder herkenningstekens; een succesvolle herhaling van wat er zich afspeelde in de Krim en nu in Oost-Oekraïne.

In conventioneel en in nucleair opzicht is Rusland militair de NAVO (Europa) verre de baas. Het gaat er nu om dat de NAVO (Europa) de politieke wil toont om Poetin een halt toe te roepen. Met de vuist op de (onderhandelings)tafel slaan, met wapens kletteren zoals nu boven en in de Baltics, daar raakt hij niet van onder de indruk. Sterker nog, hij laat zien dat hij back in town is door zijn intrusions boven het NAVO- luchtruim, naast en vlakbij dat van de VS (Californië), alsmede het wereldwijde 'vlagvertoon' van zijn vloot tot zelfs voor de kust(en) van Australië.

De formatie van een NAVO Quick Reaction Force, binnen 48 uur in te zetten, - de NATO heeft inmiddels aangekondigd dat deze niet 13.000 maar 30.000 manschappen moet omvatten- , is voor het publiek geruststellend. Maar inzet van deze multinationale force behoeft instemming van de parlementen van alle 28 NAVO-bondgenoten.
Als die instemming al verwezenlijkt wordt, gaat dat maanden kosten.

Waar blijft dan de 'quick reaction'? Ook Poetin beseft dat heel goed.
Daar maakt hij gebruik van, Russisch schaakgrootmeester als hij is.

Ons unieke en zo prachtige democratische bestel brengt ons in een spagaat. Hier wreekt zich dat Europa geen eenduidige, buitenlandse en militaire politiek heeft, die gedelegeerd is door de nationale parlementen. De inzet van de quick reaction force is hiervan afhankelijk. 

Tenzij Artikel 5 gaat gelden, maar dan is het oorlog.

Poetin verstaat slechts de taal van de macht. Alleen daar heeft hij respect voor, alleen dan gaat de Russische beer terug in zijn kooi.

‘Mutual deterrence’, ‘hard power’, niet ‘soft power’ heeft ruim 70 jaar de vrede in Europa gewaarborgd, en zelfs dat heeft bijna niet gewerkt: de Cubaanse rakettencrisis van 1962 heeft de wereld aan de rand van een kernoorlog gebracht. Politiek leiderschap en moed van president John F. Kennedy heeft toen de wereld gered.

Ja, wij staan aan de vooravond van een nieuwe en grote oorlog in Europa, tenzij wij leiderschap, moed en visie tonen. Dat ontbreekt in Europa.

Niet eerder sinds het einde van W.O. II heeft Europa er zo beroerd voor gestaan. ‘Peace in our time’? Een leider als Sir Winston Churchill wordt node gemist.

Ton Welter

Coalition for Defense